البته امسال امتحانات دانشآموزان و حتی دانشجویان تحت‌تأثیر انتخابات ریاست جمهوری قرار گرفته و بسته به دوره و پایه تحصیلی از اواسط اردیبهشت آغاز می‌شود. وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده که سؤالات امتحانات پایانی دانشآموزان امسال به‌صورت مفهومی از کتاب‌های درسی طراحی شده است و دانشآموزانی در این امتحانات موفق‌تر خواهند بود که کتاب‌های درسی منبع اصلی یادگیری آنهاباشد و مطالب درسی را به دقت خوانده باشند. مسئولان آموزش و پرورش معتقدند که دانشآموزان برای امتحانات پایان سال تحصیلی نباید فقط به مطالب ارائه شده در برخی آموزشگاه‌های خصوصی و کتاب‌های کمک‌درسی بسنده کنند؛ مبنای طراحی سؤالات محتوای کتاب‌های درسی است و باید کتاب‌های درسی را با دقت مطالعه کنند. سؤالات امتحانات نهایی در حد توان دانشآموزان با بنیه علمی متوسط است. سؤالات نهایی آماده شده و سه روز پیش از برگزاری امتحان هر درس، با تشریفات امنیتی در اختیار مناطق آموزش و پرورش قرار می‌گیرد. امتحانات پایانی دانشآموزان دوره‌های تحصیلی راهنمایی و متوسطه از 25اردیبهشت‌ماه در سراسر کشور آغاز می‌شود و 20خرداد نیز به پایان می‌رسد. درباره مسائل مختلف امتحانات ازجمله نحوه طراحی سؤالات و مفهومی‌بودن آن با عبد‌الامیر عرفی، رئیس مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
- طراحی سؤالات امتحانات نهایی بر چه مبنایی است؟
سؤالات امتحانات نهایی امسال در حد توان متوسط کشوری طراحی می‌شود و حساسیت‌های لازم را در سؤالات درنظر می‌گیریم و افزون بر میانگین حد آموزشی، توان علمی کشور را نیز درنظر داریم تا مناطق برخوردار و غیربرخوردار به‌طور مساوی از سطح دشواری و آسانی سؤالات برخوردار باشند و مشکلی برای دانشآموزان ایجاد نشود.
بازهم تأکید می‌کنم همه سؤالات امتحانات نهایی صرفا از متن کتاب‌های درسی است. امسال مبنای طراحی سؤالات را محتوای کتب درسی قرار داده‌ایم و دانشآموزانی موفق‌تر خواهند بود که به جای کتاب‌های کمک درسی به کتاب‌های درسی توجه کافی داشته باشند.
افزون بر سؤالات تشریحی، سؤالات چند گزینه‌ای، جواب کوتاه و صحیح یا غلط نیز بخشی از سؤالات امتحانات امسال را تشکیل می‌دهد و این امر به‌معنای سرعت بخشیدن به پاسخ‌دهی دانشآموزان، اعتبار سؤالات و سرعت تصحیح آن است.
- آیا آموزش و پرورش زمانی(فرجه‌ای) را برای آماده‌شدن دانشآموزان پیش از امتحانات نهایی درنظر گرفته است؟
درباره فرجه امتحانی هیچ برنامه‌ای نداریم و آماده‌سازی سالن‌های مدارس برای برگزاری امتحانات سراسری چند روز پیش از آغاز امتحانات انجام می‌شود و هیچ‌گونه تعطیلی درنظر گرفته نشده است.
- درباره پاسخنامه سؤالات توضیح دهید.
در امتحانات امسال برای بخش عمده‌ای از سؤالات، پاسخنامه درنظر گرفته شده است و پاسخنامه‌ها به رعایت همان تشریفات امنیتی و قانونی که برای توزیع سؤالات امتحانات نهایی اعمال شده، پاسخنامه‌ها نیز پس از جمع‌آوری به همراه مسئول حراست به مصححین تحویل داده می‌شود.
- بفرمایید امتحان چه تعریفی در نظام آموزش و پرورش کشور دارد؟
ارزشیابی، داوری و قضاوت در مورد آموخته‌ها و تغییر رفتار دانش‌آموز برای رسیدن به هدف‌های آموزشی و پرورشی است که از طریق سنجش و اندازه‌گیری حاصل می‌شود. ارزشیابی بخش جدایی‌ناپذیر فرایند یاددهی- یادگیری است و در موقعیت‌های مختلف و متعدد انجام می‌گیرد. امتحان در تعریف جدید خود به عنوان ارزشیابی تلقی می‌شود.
- نقش امتحان در پیشرفت تحصیلی دانشآموزان چیست؟
امتحان در پیشرفت تحصیلی دانشآموزان نقش مهمی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
* تشخیص نارسایی‌های یادگیری خود و برنامه‌ریزی برای رفع آنها
* تقویت انگیزه و روحیه تلاش و ایجاد رقابت‌های سالم
* درک نسبی از توانایی‌ها و استعدادهای خود
- نحوه طراحی سؤالات امتحانی چگونه است و چه ملاک‌هایی در نظر گرفته می‌شود؟
در طراحی سؤالات امتحانی دو ملاک اساسی در نظر گرفته می‌شود:
الف) نحوه طراحی
* مصاحبه تخصصی با طراحان سؤالات
* طراحی جدول مشخصات امتحانی توسط کارشناسان و گروه طراحان
* طراحی سؤالات هر درس توسط گروه طراحان (متشکل از دبیران متخصص و مجرب که در همان سال تحصیلی تدریس داشته باشند)
* استفاده از سؤالات بانک سؤال توسط طراحان
* بازبینی سؤالات طراحی شده توسط دبیر متخصص
* بازبینی و تولید نهایی سؤالات توسط گروه طراحان
ب) ملاک‌ها
* آموزش طراحان
* رعایت دستورالعمل‌ها و مصوبات مرکز سنجش و وزارت آموزش و پرورش
* طراحی سؤالات بر مبنای اهداف کتاب‌های درسی(آخرین چاپ)
* طراحی سؤالات بر اساس آموزش‌های داده شده
* استفاده از دبیران مجرب، متخصص، متعهد و آشنا به اصول طراحی سؤال از شهرها و مناطق مختلف
- برخی دانشآموزان و خانواده آنها با تصحیح اوراق آشنایی ندارند؛ لطفا در این باره توضیح دهید.
* اوراق امتحانات نهایی در محلی به نام حوزه تصحیح، جمع‌آوری می‌شوند.
* قبل از تصحیح، سربرگ تمام اوراق امتحانی از محل برش جدا می‌شوند.
* برگههای امتحانی در دو قسمت سربرگ و بدنه رمزگذاری می‌شوند.
* دبیران که در همان سال تحصیلی آن درس را تدریس دارند با ابلاغ منطقه مربوط برای تصحیح دعوت می‌شوند.
* برگههای بدون سربرگ در اختیار مصححین قرار می‌گیرد.
* برای هماهنگی در تصحیح اوراق دو کار زیر صورت می‌پذیرد:
الف- راهنمای تصحیح در اختیار حوزه‌های تصحیح قرار می‌گیرد.
ب- قبل از تصحیح، مصححین هر درس در جلسه‌ای، هماهنگی‌های لازم را جهت تصحیح اوراق به عمل می‌آورند.
* برگههای تصحیح شده توسط مصحح اول، مجددا توسط مصحح دوم تصحیح می‌شود.
* در صورت مغایرت نمره و تفاهم نداشتن مصحح اول و دوم، برگه مجددا توسط مصحح سوم (غیر از مصحح اول و دوم) تصحیح خواهد شد.
- آیا نتیجه امتحانات جزو سوابق تحصیلی برای ورود به دانشگاه محسوب می‌شود؟
بر اساس مصوبات موجود، نمرات دروس کتبی نهایی سال سوم دبیرستان جزو سوابق تحصیلی دانش‌آموز برای ورود به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی مؤثر خواهد بود.
- برای ارتقای سطح امتحانات با توجه به تأثیر آنها در ورود به دانشگاه چه اقداماتی انجام شده است؟
* تحلیل سؤالات امتحانی برای استخراج نقاط قوت و ضعف سؤالات و ارائه بازخورد آن به طراحان
* استفاده از فناوری روز برای بهینه‌کردن سطح امتحان
* آموزش دبیران سراسر کشور به ویژه طراحان سؤال برای آشنایی با اصول طراحی سؤال
* برگزاری جشنواره‌های طراحی سؤال برتر برای ارتقای سطح علمی و مهارتی دبیران در خصوص آشنایی با نحوه طراحی سؤالات
* ایجاد زمینه همکاری دبیران سراسر کشور در تقویت پایگاه بانک سؤال
* برگزاری گردهمایی‌ها و جلسات تخصصی با رؤسا و کارشناسان مسئول استان‌های سراسر کشور
* استفاده از انواع سؤالات عینی و ذهنی
* استفاده از نظرات دبیران سراسر کشور در راستای افزایش کیفیت سؤالات
- درباره تشکیل بانک سؤالات در مرکز سنجش آموزش و پرورش توضیح دهید .
هدف از ایجاد بانک سؤال، استفاده از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های دبیران سراسر کشور در طراحی سؤالات است.
به منظور ایجاد بانک سؤال اقدامات زیر صورت پذیرفت:
* طراحی نرم‌افزار وب‌بیس برای گردآوری و استخراج سؤالات امتحانی
* گردآوری سؤالات طراحی شده توسط استان‌ها از طریق وب‌بیس
* تدوین اهداف کتاب‌های درسی با همکاری دبیران متخصص و نمایندگان دفتر تألیف کتاب‌های درسی
* ارسال اهداف تدوین شده به استان‌ها برای طراحی سؤالات امتحانی توسط دبیران متخصص مناطق آن استان
* پالایش و بازنگری سؤالات طراحی شده استان‌ها
* دسته‌بندی سؤالات پالایش شده
* بازنگری، اصلاح و تغذیه مجدد سؤالات بانک
- مفهومی بودن سؤالات به چه معناست؟ در این باره توضیح دهید.
هدف از مفهومی‌شدن سؤالات جداشدن از حافظه محوری صرف و توانایی تجزیه و تحلیل و ترکیب مطالب آموخته شده توسط دانش‌آموز است. در هر صورت اطلاعات پایه برای پاسخ به سؤال مفهومی در کتاب درسی دانش‌آموز وجود دارد. در سؤالات دانشی معمولا عین جواب در بخش خاصی از کتاب وجود دارد ولی در سؤالات مفهومی ضمن اینکه جواب در کتاب وجود دارد ولی دانش‌آموز بر اساس فهم و درک مطلب و دانسته‌های خود باید ارتباط موضوعی مطالب مختلف کتاب را ایجاد کرده تا به جواب سؤال دست یابد.
- چه توصیه‌ای به دانشآموزان و خانواده‌های آنان برای موفقیت هر چه بیشتر در امتحانات دارید؟
* ملاک برای طراحی سؤالات نهایی، کتاب‌های درسی همان سال است نه جزوات و نمونه سؤالات و...
* از تمام بخش‌های کتب درسی اعم از فعالیت‌ها، نقشه‌ها، نمودارها، متن و... که طراح مجاز به طرح سؤال است، سؤال طرح می‌شود.
* سؤالات امتحانات نهایی نوبت‌ها و سال‌های قبل همراه با پاسخ آنها برای استفاده دانشآموزان در سایت مرکز سنجش به نشانی WWW.aee.medu.ir موجود است.
* با توجه به ماهیت بعضی از دروس، ممکن است سؤالات طرح‌شده لزوما عین متن کتاب نباشد اما مفهوم آن مطابق محتوای کتب تدریس شده خواهد بود.
* از انواع سؤالات صحیح- غلط، جای خالی، چند گزینه‌ای، وصل‌کردنی، کوتاه پاسخ، تشریحی و... ممکن است، استفاده شود لذا دانشآموزان باید کتاب‌های درسی را به گونه‌ای مطالعه کنند که بتوانند به انواع سؤالات پاسخ دهند.
* دانشآموزان و اولیا توجه داشته باشند در طراحی سؤالات از دبیرانی استفاده می‌شود که در سال تحصیلی جاری آن درس را تدریس دارند.
* مبنای تخصیص نمره به هر بخش یا فصل یا درس بر اساس جداول ارزشیابی و بارم‌بندی دروس ارسالی از دفتر تألیف است.
* سؤالات امتحانات هر روز همراه با پاسخ آن سه ساعت بعد از برگزاری امتحان در سایت مرکز سنجش قرار می‌گیرد.
* چنانچه بعد از بررسی‌های انجام شده توسط کارشناسان، در سؤالات اشکالی وجود داشته باشد، نسبت به تصحیح آن اقدام و به حوزه‌های تصحیح اطلاع‌رسانی می‌شود.
* برای هر درس با توجه به بررسی‌های کارشناسی و نظرات دبیران، فرصت لازم برای مطالعه دانشآموزان در برنامه امتحان لحاظ شده است با وجود این توصیه می‌شود در فرصت باقیمانده به زمان شروع امتحانات نسبت به مطالعه درس‌ها اقدام کرده و فقط به مطالعه در روز قبل از امتحان اکتفا نکنند.
